Disinformation campaign around the book “History Education in Schools in Turkey and Armenia: A Critique and Alternatives”: false claims and reality

(Հայերենը՝ ստորև)

September 22, 2020 – The recent debates related to the book “History Education in Schools in Turkey and Armenia: A Critique and Alternatives” have been saturated with a series of false allegations, and the Imagine Center for Conflict Transformation expresses its disappointment with these false claims and the absence of an open academic debate. The Imagine Center for Conflict Transformation would like to address these false allegations and provide the public with factual information.

In 2017, the Imagine Center for Conflict Transformation and its partner organizations, the History Foundation (Tarih Vakfı), as well as the Center for Sociology and Education Studies of Istanbul Bilgi University and the Yerevan-based Association of Young Historians published a book titled “History Education in Schools in Turkey and Armenia: A Critique and Alternatives”․1

The book is a joint endeavor of a network of history educators, historians as well as other social scientists, and conflict transformation practitioners from Turkey and Armenia. The book analyzes the history education models and the narratives in the textbooks from these countries challenging the image of the “other” as an “enemy”. The book also aims at contributing to the transformation of the current exclusivist narratives and developing and advocating for critical thinking and inclusive, multi-perspective, and conflict-sensitive approaches to history education. Joint history education projects in conflict and post-conflict societies focused on deconstructing the image of enemy and introducing multi-perspectivity is a well-known methodology that was first used by France and Germany after the Second World War and since then employed in different cases as the Northern Ireland, Turkey-Greece, Cyprus, the Balkans, Israel-Palestine, Japan-China-South Korea, Germany-Poland, etc.

In July and August 2020, the book has been actively discussed in Armenia in the context of the current history education reforms. The Imagine Center for Conflict Transformation, as one of the organizations that supported the creation of the book, is excited to see the debate on history education unfold. We are also saddened by false allegations that have come to replace a constructive and academic debate.

The Center would like to expose and address the false allegations and present the public with the reality.

FACT: The Development of the Book was a Joint Endeavor

False claim: The working process that resulted in the book was led by the Turkish organization, the History Foundation, and the Armenian co-authors were little more than passive signatories.

Reality: The claim is false. The process that resulted in the book was initiated and co-led by history educators, historians as well as other social scientists, and conflict transformation practitioners from Armenia and Turkey with meetings taking place both in Yerevan and Istanbul. This was a joint endeavor administered by the Istanbul-based History Foundation and the Washington and Tbilisi-based Imagine Center for Conflict Transformation in cooperation with the Center for Sociology and Education Studies of Istanbul Bilgi University and the Yerevan-based Association of Young Historians. None of the organizations involved had an upper hand or sole leadership role in the project.

FACT: The Development of the Book was Funded by Several Donors, None of Them of Turkish or Armenian Origin

False claim: The Armenian co-authors were paid by and, therefore, controlled by the Turkish organization, History Foundation.

Reality: This is a manipulation. The work that resulted in the publication of the book was funded from several sources that are listed below. The work that resulted in the book was funded with small grants from several donors, none of them of Turkish nor Armenian origin. The authors received small and symbolic honorariums for very intensive work.

1. The January 2017 meeting in Istanbul and author honoraria were funded by the European Union, within the framework of the program “Support to the Armenia-Turkey Normalization Process: Stage Two” and administered by the Istanbul-based History Foundation.
2. The March 2017 meeting in Yerevan was funded and administered by the Armenia office of Friedrich Ebert Stiftung and Turkey office of Friedrich Ebert Stiftung, with support of the Imagine Center for Conflict Transformation and the Yerevan-based Association of Young Historians.
3. The Turkish translation of the book was funded by the Turkey office of Friedrich Ebert Stiftung and administered by the History Foundation and the Imagine Center for Conflict Transformation.
4. The Armenian translation of the book was funded by the Armenia office of Friedrich Ebert Stiftung and administered by the Imagine Center for Conflict Transformation.
5. A number of local meetings in Yerevan and the editing of the upcoming Armenian translation of the book was funded and administered by the Imagine Center for Conflict Transformation.

FACT: The Book has Been Online Since 2017 and was not Kept Secret

False claim: The book was kept secret and away from the eyes of the public and professional community.

Reality: The claim is false. The book has been in open-access on two publicly accessible websites since June 2017 – the website of the Caucasus Edition, a publication of the Imagine Center for Conflict Transformation in June 2017 with an updated version in August 2019, and the website of Eurasia Partnership Foundation – Armenia, one of the administrators of the “Support to the Armenia-Turkey Normalization Process: Stage Two”. The authors and organizers held several open to public presentations of the book, including at the Yerevan State University and at Article 3.

FACT: The Armenian Highlands are Featured in the Armenian Section of the Book

Claim: The toponyms in the section of the book where the Armenian textbooks are analyzed are in line with the Turkish discourse on history and contradict the Armenian discourse. As an example of this false claim, the attacks cite the use of the term “Eastern Anatolia” in lieu of the “Armenian Highlands”.

Reality: This claim is false. The book is written for Turkish and Armenian educators, and each section of the book uses the toponyms commonly used in the respective country. The term “Eastern Anatolia” does not appear in the section of the book where the Armenian textbooks are analyzed. The closest term to “Eastern Anatolia” that appears in the book is the neutral term of Greek origin “Anatolia”. Further, the Armenian section of the book does use the term “Armenian Highlands”. Therefore, all other toponyms are used in addition, but not in place of that term.

FACT: The Inclusion of Recent and Ongoing Events in History Textbooks is Problematic

False claim: The Armenian co-authors of the book committed “treason” by criticizing as an example of militarism the inclusion of the April 2016 escalation in the zone of the Nagorno-Karabakh conflict into the Armenian textbooks by September of 2016.

Reality: This is a manipulation based on the selective representation of the respective thesis in the book. The criticism in the book relates primarily to the hastily inclusion of the April 2016 escalation in the textbooks only months after the escalation took place. The question of the inclusion and the modality of inclusion of any recent and ongoing events in history textbooks is a matter of academic and methodological debate and applying to it a category of “treason” is not appropriate. The book also criticizes the promotion of enemy images and militaristic rhetoric in the textbooks. We address that point next.

FACT: The Co-authors Criticize the Construction of Enemy Images and the Normalization of Violence

False claim: The Armenian co-authors committed another “treason” by criticizing the problematic construction of enemy images of Turks and Azerbaijanis.

Reality: The current textbooks contain numerous instances of essentialist and groupist language where the entire ethnic groups of Turks and Azerbaijanis are portrayed as violent. Similarly, Turkish textbooks are also criticized for creating an enemy image of Armenians. We argue that promoting hatred and enmity through history education and school curricula at large is extremely problematic and contributes to the normalization of violence and perpetuation of conflict. Our opinion on this matter is well-supported by international academic and methodological literature on history education.

FACT: The Co-authors Engage in Feminist Critique

Claim: The Armenian co-authors of the book engaged in feminist critique.

Reality: This is the only claim that is correct. Indeed, the authors of our book presented a feminist critique of what we saw as systematic sexism and the promotion of patriarchy in the existing textbooks. We stand by that analysis and are ready to engage in substantive debate on the merits of feminist critique. We believe that the reevaluation of the role of women in history, as well as the intersectional analysis of gender and its interrelationship with class, religion, ideology is long overdue, and the scientific institutions of esteemed universities should be on the forefront of expanding this knowledge.

We understand that our book, as any other conceptual and methodological text, can and should be criticized. In fact, the book was written not as a statement of truths, but as a starting point of a much-needed academic debate based on a well-established in the post-Second World War environment critical and multi-perspective approach to history education. The book proposes to move away from the systematic promotion in the textbooks of patriarchy, sexism, essentialism, militarism, and construction of enemy images and move towards local stories and inclusive and social constructivist approaches. Instead of teaching exclusively the history of political elites and wars, the book proposes teaching social, cultural, and everyday history as well.

The book further criticizes the politicized process of writing and approval of the textbooks and the monopolization of this process at the hands of academic historians and proposes to de-politicize the textbooks and engage teachers and educators in the process of textbooks production. The book also criticizes the single perspective promoted by the textbooks and proposes adopting a multi-perspective approach that brings out multiple voices. Finally, the book criticizes the teaching methodology based on memorization of the authors’ text and proposes instead to teach the students the method of history so that they are able to critically engage with the text.

To illustrate what the alternative textbooks that follow our proposal could look like, in 2019 we published “Alternative History Education Modules for Armenia and Turkey” again in open online access. The Modules consist of 10 lessons and cover the role of media in nation-building, history of social movements, and history of feminism. The modules cover topics left out of existing textbooks and rely on interactive and multi-perspective methodologies and pedagogies discussed in detail in the original first book, “History Education in Schools in Turkey and Armenia: A Critique and Alternatives”.

Contact: [email protected]

Imagine Center for Conflict Transformation

Սեպտեմբերի 22, 2020 – «Պատմության դասավանդումը Հայաստանի և Թուրքիայի դպրոցներում․ քննադատություն և այլընտրանքի առաջարկներ» գրքի շուրջ վերջերս ծավալված բանավեճերի ընթացքում հնչել են մի շարք կեղծ մեղադրանքներ, և «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը հիասթափություն է հայտնում հնչած կեղծ պնդումների վերաբերյալ և ակադեմիական բանավեճի բացակայության առթիվ: «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը հարկ է համարում անդրադառնալ այդ կեղծ մեղադրանքներին՝ հանրությանը տրամադրելով փաստական տեղեկություններ:

Եվ այսպես, 2017 թվականին «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը և նրա գործընկեր կազմակերպությունները՝ «Պատմության հիմնադրամը» (Tarih Vakfı), ինչպես նաև «Ստամբուլի Բիլգի համալսարանի սոցիոլոգիայի և կրթության ուսումնասիրությունների կենտրոնը» և Երևանի «Երիտասարդ պատմաբանների ասոցիացիան» հրապարակել են «Պատմության դասավանդումը Հայաստանի և Թուրքիայի դպրոցներում․ քննադատություն և այլընտրանքի առաջարկներ» խորագրով գիրքը:1

Գիրքը Հայաստանի և Թուրքիայի պատմության ուսուցիչների, պատմաբանների, ինչպես նաև այլ հասարակագետների և հակամարտությունների փոխակերպման պրակտիկայով զբաղվող մասնագետների համատեղ ջանքի արդյունք է: Գրքում վերլուծվում են երկու երկրների պատմության կրթական մոդելներն ու դասագրքերի պատումները՝ խնդրականացնելով «այլոց» պատկերումը որպես «թշնամիներ»: Գիրքը նաև նպատակ ունի նպաստել ներկայիս բացառող պատումների վերափոխմանն ու պատմության կրթության հանդեպ քննադատական մտածողության, ներառական, բազմատեսանկյուն և կոնֆլիկտների նկատմամբ զգայուն մոտեցումների զարգացմանը: Կոնֆլիկտային և հետկոնֆլիկտային հասարակություններում պատմության համատեղ ակադեմիական նախագծերը, որոնք ուղղված են թշնամու կերպարի ապակառուցմանը և բազմատեսանկյունություն մոտեցումների ներառմանը, հայտնի մեթոդաբանություն է, որն առաջին անգամ օգտագործել են Ֆրանսիան և Գերմանիան Երկրորդ աշխարհամարտից հետո, իսկ այնուհետև կիրառվել նաև այնպիսի դեպքերում, ինչպիսիք են Հյուսիսային Իռլանդիան, Թուրքիա-Հունաստանը, Կիպրոսը, Բալկանները, Իսրայել-Պաղեստինը, Ճապոնիա-Չինաստան-Հարավային Կորեան, Գերմանիա-Լեհաստանը և այլն:

2020 թվականի հուլիս-օգոստոս ամիսներին Հայաստանում գիրքն ակտիվորեն քննարկվել է պատմության ուսուցման ներկայիս բարեփոխումների համատեքստում: «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը՝ որպես գրքի ստեղծմանը աջակցած կազմակերպություններից մեկը, ողջունելի է համարում պատմության դասավանդման շուրջ բանավեճը: Միևնույն ժամանակ, մենք ցավում ենք, որ բանավեճը կառուցողական և ակադեմիական դաշտից տեղափուխվել է կեղծ մեղադրանքների դաշտ:

Կենտրոնը ցանկանում է անդրադառնալ կեղծ մեղադրանքներին և հանրությանը ներկայացնել իրականությունը:

ՓԱՍՏ։ Գիրքը համատեղ ջանքի արդյունք է

Կեղծ պնդում: Աշխատանքային գործընթացը, որի արդյունքում ստեղծվել է գիրքը, ղեկավարել է թուրքական կազմակերպությունը՝ «Պատմության հիմնադրամը», իսկ հայ համահեղինակները պասիվ մասնակիցներ են եղել։

Իրականությունը։ Պնդումը կեղծ է: Գրքի ստեղծման գործընթացը նախաձեռնել և ղեկավարել են Հայաստանի և Թուրքիայի պատմություն ուսուցիչներ, պատմաբաններ, ինչպես նաև այլ հասարակագետներ և հակամարտությունների փոխակերպման պրակտիկայով զբաղվող մասնագետներ, իսկ հանդիպումները տեղի են ունեցել ինչպես Երևանում, այնպես էլ Ստամբուլում: Սա համատեղ աշխատանք է, որն իրականացրել են Ստամբուլում գտնվող «Պատմության հիմնադրամն» ու Վաշինգտոնում և Թբիլիսիում գտնվող «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը՝ համագործակցելով «Ստամբուլի Բիլգի համալսարանի Սոցիոլոգիայի և կրթության ուսումնասիրությունների կենտրոնի» և Երևանում գտնվող «Երիտասարդ պատմաբանների ասոցիացիայի» հետ: Ներգրավված կազմակերպություններից և ոչ մեկը նախագծում գլխավոր կամ առաջնորդող դերակատարություն չի ունեցել:

ՓԱՍՏ։ Գիրքը ֆինանսավորվել է մի քանի աղբյուրներից, որոնցից ոչ մեկը թուրքական կամ հայկական ծագում չունի

Կեղծ պնդում։ Հայ համահեղինակներին վճարել է թուրքական «Պատմության հիմնադրամ» կազմակերպությունը՝ դրանով իսկ վերահսկելով նրանց:

Իրականություն։ Սա մանիպուլյացիա է: Աշխատանքը, որի արդյունքում հրապարակվել է գիրքը, ֆինանսավորվել է ստորև ներկայացված մի քանի աղբյուրներից, որոնցից ոչ մեկը թուրքական կամ հայկական ծագում չունի: Համահեղինակները շատ ինտենսիվ աշխատանքի համար ստացել են փոքր և խորհրդանշական հոնորարներ:

1. 2017 թվականի հունվարին Ստամբուլում կայացած հանդիպումը և համահեղինակների հոնորարները ֆինանսավորել է Եվրոպական Միությունը, «Աջակցություն Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների բարելավմանը․ երկրորդ փուլ» ծրագրի շրջանակներում։ Այս հատվածը համակարգել է Ստամբուլում գտնվող «Պատմության հիմնադրամը»:
2. 2017 թվականի մարտին Երևանում կայացած հանդիպումը ֆինանսավորել և համակարգել են Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի Հայաստանի ու Թուրքիայի գրասենյակները, «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնի ու Երևանում գտնվող «Երիտասարդ պատմաբանների ասոցիացիայի» աջակցությամբ:
3. Գրքի թուրքերեն թարգմանությունը ֆինանսավորել է Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի Թուրքիայի գրասենյակը։ Այս հատվածը համակարգել են «Պատմության հիմնադրամն» ու «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը:
4. Գրքի հայերեն թարգմանությունը ֆինանսավորել է Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի Հայաստանի գրասենյակը։ Այս հատվածը համակարգել է «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը:
5. Երևանում տեղական մի շարք հանդիպումներ և գրքի հայերեն առաջիկա թարգմանության խմբագրումը ֆինանսավորել և համակարգել է «Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոնը:

ՓԱՍՏ։ Գիրքը երբեք գաղտնի չի պահվել և 2017 թվականից առցանց հասանելի է

Կեղծ պնդում։ Գիրքը հասարակությունից գաղտնի և մասնագիտական հանրույթի աչքից հեռու է պահվել:

Իրականություն։ Պնդումը կեղծ է: Գիրքը 2017 թվականիի հունիսից առցանց հասանելի է եղել հանրության համար լիովին բաց երկու կայքէջերում` «Կովկասյան հրատարակության» կայքէջում, «Իմեջին» կենտրոնի հրատարակություն 2017 թվականի հունիսից և 2019 թվականի օգոստոսից, և Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի՝ «Աջակցություն Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների բարելավմանը․ երկրորդ փուլ» ծրագրի համակարգողներից մեկի կայքէջում։ Համաեղինակներն ու համակարգողները նաև կազմակերպել են հանրության համար բաց մի քանի շնորհանդեսներ, այդ թվում՝ Երևանի պետական համալսարանում և Հոդված 3 ակումբում։

ՓԱՍՏ։ Հայկական լեռնաշխարհը ներկայացված է գրքի հայկական բաժնում

Պնդում։ Գրքի այն հատվածում, որտեղ վերլուծության են ենթարկվում հայաստանյան դասագրքերը, օգտագործվում են տեղանունների թուրքական տարբերակները՝ հակասելով դրանց հայկական տարբերակներին։ Որպես այս կեղծ մեղադրանքի միակ օրինակ ապատեղատվություն տարածողները նշում են, որ «Հայկական լեռնաշխարհի» փոխարեն օգտագործվել է «Արևելյան Անատոլիա» եզրույթը:

Իրականություն։ Այս պնդումը կեղծ է: Գիրքը գրված է թուրք և հայ մանկավարժների համար, և գրքի յուրաքանչյուր բաժնում օգտագործված են տեղանուններ, որոնք սովորաբար օգտագործվում են տվյալ երկրում: «Արևելյան Անատոլիա» տերմինը չկա գրքի այն բաժնում, որտեղ վերլուծվում են հայկական դասագրքերը: Գրքում տեղ գտած «Արևելյան Անատոլիային» ամենամոտ տերմինը հունական ծագում ունեցող չեզոք «Անատոլիա» եզրույթն է: Բացի դրանից՝ «Հայկական լեռնաշխարհ» եզրույթը ներառված է գրքի այն բաժնում, որտեղ վերլուծվում են հայկական դասագրքերը: Հետևաբար մյուս բոլոր տեղանունները լրացուցիչ կիրառություն ունեն և չեն օգտագործվել Հայկական լեռնաշխարհի փոխարեն:

ՓԱՍՏ։ Բոլորովին վերջերս տեղի ունեցած և ընթացիկ իրադարձությունները պատմության դասագրքերում ընդգրկելը խնդրահարույց է

Պնդում։ Գրքի հայ համահեղինակները «դավաճանություն» են գործել, քանի որ քննադատում են որպես ռազմատենչության օրինակ 2016 թվականի սեպտեմբերին հայկական դասագրքերում 2016 թվականի ապրիլի՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության էսկալացիան ներառելը:

Իրականություն։ Սա մանիպուլյացիա է, որը հիմնված է գրքում համապատասխան թեզը ընտրովի ներկայացնելու վրա: Գրքում քննադատությունը վերաբերում է առաջին հերթին 2016 թվականի ապրիլյան էսկալացիան դասագրքերում հապճեպ ներառելուն: Պատմության դասագրքերում բոլորովին վերջերս տեղի ունեցած և ընթացիկ իրադարձությունների ընդգրկման և դա անելու ձևի հարցը ուսումնական և մեթոդաբանական քննարկման առարկա են, և դրա համար «դավաճանություն» կատեգորիայի կիրառումը տեղին չէ: Գիրքը քննադատում է նաև դասագրքերում թշնամու կերպարի և ռազմատենչ հռետորաբանության խթանումը: Հաջորդ անդրադարձը հենց այդ կետին է վերաբերում։

ՓԱՍՏ։ Համահեղինակները քննադատում են թշնամու կերպարի կառուցումն ու բռնության նորմալացումը

Պնդում։ Հայ համահեղինակները ևս մեկ «դավաճանություն» են գործել՝ քննադատելով թուրքերի և ադրբեջանցիների թշնամական կերպարի կառուցման խնդրահարույց լինելը:

Իրականություն։ Ներկայիս դասագրքերը պարունակում են էսենցիալիստական և մարդկային խմբերին ընդհանրացման բազմաթիվ օրինակներ, երբ թուրքերի և ադրբեջանցիների ողջ էթնիկ խմբերը ներկայացվում են որպես բռնարար: Նույն կերպ քննադատվում են նաև թուրքական դասագրքերը հայերի թշնամական կերպար ստեղծելու համար: Մենք պնդում ենք, որ պատմության կրթության և մեծ հաշվով դպրոցական ծրագրերի միջոցով ատելության և թշնամանքի խթանումը չափազանց խնդրահարույց է և նպաստում է բռնության նորմալացմանն ու հակամարտության հարատևմանը: Այս հարցի վերաբերյալ մեր կարծիքը հիմնավորված է պատմության կրթության վերաբերյալ առկա միջազգային ակադեմիական և մեթոդաբանական գրականությամբ:

ՓԱՍՏ։ Համահեղինակները հանդես են գալիս ֆեմինիստական քննադատության դիրքերից

Պնդում։ Գրքի հայ համահեղինակները հանդես են գալիս ֆեմինիստական քննադատության դիրքերից։

Իրականություն։ Այս պնդումը միակ ճիշտ պնդումն է: Իսկապես, մեր գրքի համահեղինակները ֆեմինիստական անկյան տակ քննադատել են ներկայիս դասագրքերում համակարգային սեքսիզմի և հայրիշխանության խթանումը: Մենք հավատարիմ ենք մնում այդ վերլուծությանը և պատրաստ ենք բովանդակային բանավեճ ծավալել ֆեմինիստական քննադատության արժանիքների շուրջ: Կարծում ենք, որ պատմության մեջ կանանց դերի վերարժևորումը, ինչպես նաև գենդերի ինտերսեկցիոնալ վերլուծությունը և դրա փոխհարաբերությունները դասակարգի, կրոնի, գաղափարախոսության հետ վաղուց պետք է արվեին, և հեղինակավոր համալսարանների գիտական հաստատությունները պետք է լինեն գիտելիքի ընդլայնման այս առաջնագծում:

Մենք հասկանում ենք, որ մեր գիրքը, ինչպես ցանկացած այլ հայեցակարգային և մեթոդաբանական տեքստ, կարո՛ղ է և պե՛տք է քննադատվի: Գիրքը գրվել է ոչ թե որպես ճշմարտությունների հայտարարագիր, այլ որպես անհրաժեշտ ակադեմիական բանավեճի սկզբնակետ` հիմնված Երկրորդ աշխարհամարտից հետո սկզբնավորված պատմության դասավանդման քննադատական և բազմատեսանկյուն մոտեցման վրա: Գիրքն առաջարկում է հեռանալ դասագրքերում առկա հայրիշխանության, սեքսիզմի, էսենցիալիզմի, միլիտարիզմի և թշնամու կերպարի կառուցման համակարգված խթանումից և շարժվել դեպի տեղական պատմություններ և ներառական ու սոցիալ-կոնստրուկտիվիստական մոտեցումներ: Բացառապես քաղաքական էլիտաների և պատերազմների պատմությունը դասավանդելու փոխարեն, գրքում առաջարկվում է դասավանդել նաև սոցիալական, մշակութային և առօրյա պատմությունը:

Ավելին, գիրքը քննադատում է դասագրքեր գրելու և հաստատելու քաղաքականացված գործընթացը և այս գործընթացի մենաշնորհացումը ակադեմիական պատմաբանների կողմից և առաջարկում է ապաքաղաքականացնել դասագրքերը, և ուսուցիչներին ու մանկավարժներին ներգրավել դասագրքերի ստեղծման գործընթացում: Գիրքը նաև քննադատում է դասագրքերում առկա եզակի տեսանկյան մոտեցումը և առաջարկում է ներառել բազմատեսանկյուն մոտեցում, որը իր հետ բերում է տարբերվող ձայներ: Վերջապես, գիրքը քննադատում է հեղինակների տեքստերի անգիրացման վրա հիմնված դասավանդման մեթոդաբանությունը և փոխարենն առաջարկում աշակերտներին սովորեցնել պատմության մեթոդը, որպեսզի նրանք կարողանան քննադատաբար մոտենալ տեքստերին։

Պատկերացնելու համար, թե ինչպիսին կարող են լինել մեր առաջարկած այլընտրանքային դասագրքերը, 2019 թվականին մենք հրապարակել ենք կրկին առցանց հասանելի «Այլընտրանքային պատմության կրթական մոդուլներ Հայաստանի և Թուրքիայի համար» աշխատությունը: Մոդուլները բաղկացած են 10 դասերից, որտեղ անդրադարձ է արված ազգակերտման գործում մեդիայի դերին, սոցիալական շարժումների և ֆեմինիզմի պատմությանը: Մոդուլներն ընդգրկում են ներկայիս դասագրքերից դուրս մնացած թեմաներ, հենվում են ինտերակտիվ և բազմատեսանկյուն մեթոդների և մանկավարժության վրա, որոնք մանրամասն քննարկվել են առաջին գրքում՝ «Պատմության ուսուցումը Հայաստանի և Թուրքիայի դպրոցներում․ քննադատություն և այլընտրանքի առաջարկներ»:

Հետադարձ կապի համար՝ [email protected]

«Իմեջին» հակամարտությունների փոխակերպման կենտրոն

1 Գրքի համահեղինակներ են Ալիշան Աքփընարը,  Սոս Ավետիսյանը, Ֆըրաթ Գյուլյուն, Ըշըլ Քանդոլուն, Մարիա Կարապետյանը, Նվարդ Մանասյանը, Լիլիթ Մկրտչյանը, Էլիֆ Աքյոզ Օզքայան, Հասան Թահսին Օզքայան, Կարինէ Փալանճեանը, Արարատ Շեքերյանը և Օմեր Թուրանը։ Այն խմբագրել են Բյուլենթ Բիլմեզը, Քենան Չայըրը, Օզլեմ Չայքենթը, Ֆիլիպ Գամաղելյանը, Մարիա Կարապետյանը և Փընար Սայանը: 2020-ի օգոստոսին Հայկ Բալասանյանը խնդրել է իր անունը հանել հրատարակությունից։